Leonardo da Vinci’nin ölümü

Leonardo da Vinci’nin ölümü


1516’da
koruyucusu Giuliano de' Medici’nin ölümü üzerine Kral 1. Francis’den
Fransa’nın baş ressam, mühendis ve mimarı olmak üzere davet aldı.
Paris’in güneybatısında, Amboise yakınlarındaki Kraliyet Sarayı’nın
hemen yanında kendisi için hazırlanan konağa yerleşti. Ona büyük
hayranlık duyan kral, kendisini sık sık ziyaret gelir ve sohbet ederdi.
Sağ
koluna felç inen Leonardo da Vinci, resimden çok bilimsel çalışmalara
ağırlık verdi. Kendisine dostu Melzi yardımcı olmaktaydı. Salai ise
Fransa’ya geldikten sonra onu terketmişti.
Leonardo 2 Mayıs 1519’da
Amboise’daki evinde 67 yaşında öldü. Kralın kollarında can verdiği
rivayet edilir ancak 1 Mayıs günü kralın bir başka şehirde olduğu ve 1
gün içinde oraya gelemeyeceği bilinmektedir. Vasiyetinde mirasının esas
bölümünü Melzi’ye bıraktı. Amboise'daki Saint Florentin Kilisesi’nde
toprağa verildi.
Eserleri
Sanat
Floransa Dönemi
800px-Study_of_a_Tuscan_Landscape.jpg
Leonardo’nun ilk resmi


Leonardo
da Vinci’nin 1466-1472 yılları arasında bilinen hiç bir eseri yoktur.
Bu çıraklık döneminde atölyede boyaları karıştırdı, resimlerin küçük
bazı bölümlerini boyadı. 1472’de Floransa'da bağımsız bir ressam oldu.
Ancak ustasının atölyesinden ayrılmadı.
Leonardo da Vinci’nin
bilinen ilk resmi 5 Ağustos 1472 tarihli "Arno Vadisi" resmidir.
Leonardo’nun dehasını yansıtan bu resimde derinlik arttıkça detaylar
azalır, kağıdın rengi resme hakim olur. Bu teknik daha sonra yokoluş
perspektifi olarak adlandırılmıştır.
Leonardo, 1471-1475 yılları
arasında Andrea del Verrocchio'’ya "İsa’nın Vaftizi" adlı tablosunda
yardım etti. Resmin ana unsurlarını Verrochio zaten çizmişti. Leonardo,
diz çökmüş bir melek ile İsa’nın vücüdunu resmetti. Melek,
Verrochio’nın çizdiği figürlerden çok daha başarılıydı. Bunu gören
Verrochio’nun fırçalarına bir daha asla elini sürmediği söylenir.
Gerçekten de bu tablo, Verrochio’nun bilinen son tablosudur.
Leonardo'nun1476-1478
döneminde kendi atölyesini açtığı sanılmaktadır ve bu dönemde sipariş
üzerine yaptığı en az iki resim vardır.
1. Floransa döneminde
çizdiği en önemli tablolardan birisi de "Aziz Jerom"'dur. Tamamlamış
olsa Mona Lisa kalitesinde olacağı tahmin edilen bu tablo, günümüzde
Vatikan’dadır.
Leonardo 1481-1482 arasında aldığı bir sipariş
üzerine "Müneccim Kralların Tapınması" adlı tablo üzerinde çalıştı
ancak 1482’de Milano Dükü’nün hizmetine girince dev tabloyu yarım
bırakarak Milano’ya gitti.

Milano Dönemi
454px-The_Lady_with_an_Ermine.jpg
Erminli (Kakım) Kadın Tablosu


Milano
dönemi başında yaptığı resimlerin en önemlisi "Kayalıkların
Bakiresi"dir. İki versiyonu bulunan bu eserin birisi Louvre Müzesi’nde,
diğer Londra Ulusal Galerisi’nde yer alır.
Kayalıklar Bakiresi’nin
yarattığı ilgi üzerine ısmarlanan "Erminli Kadın", günümüze kalan az
sayıdaki resminden birisidir. Polonya’daki Çartorist (Czartorisky)
Müzesi’ndedir.
1490'da Sforza'nın düzenlediği festival için yaptığı “Gezegenlerin Dansı” adlı müzikli oyun, İtalya çapında ünlenmesini sağladı.
1495-
1497 arasında en önemli eserlerinden birisi olan Son Yemek üzerinde
çalışmıştır. "Son Yemek", Milano’da bir manastır yemekhanesinin
duvarında yer alan duvar resmidir. Maalesef, bu büyük eseri yaparken
denediği karışım başarılı olmamış, eser daha 1500’lü yıllarda
bozulmuştur.
Leonardo, Milano döneminde matematikle de uğraştı ve
İtalyan matematikçi Luca Pacioli’ye "Altın Oran Üzerine" adlı yapıtını
yazmada yardım etti.
En çok vaktini alan çalışma, dükün babası
onuruna yapması istenen "Bronz At Heykeli" idi. Dünyanın en büyük at
heykeli olması planlanan bu eser için Leonordo uzun süre atların
anomsini inceledi. 1483’te başlayan çalışmaları sonunda 1493’te dev kil
modeli hazırladı. Bronz heykel için tonlarca bronza ihtiyaç vardı.
Bronzun hazırlanmasını beklerken Son Yemek üzerinde çalıştı. Heykel
için gereken bronz, Sforza tarafından silah yapımında kullanıldığından
bronz heykel hiç bir zaman yapılamadı. Fransızların Milano’yu
işgalinden sonra kilden yapılmış olan heykel ise askerlerin hedef
tahtası olarak parçalandı.
Göçebe Dönemi
Leonardo, Milano’yu
terkettikten sonra Mantova’da dönemin ressamlarının eserlerini
toplamaya meraklı Isabella d'Este’nin bir portresi üzerinde çalışmaya
başladı ancak 1501’de Venedik’e gidince Isabella d'Este’nin tüm
ısrarlarına ve mektuplarına rağmen eseri tamamlamadı. Venedik’te
Osmanlılar’a karşı kullanılmak üzere çeşitli projeler(Isonzo Vadisi’nde
hareketli bir bent kurmak, Osmanlı gemilerinin altını delmek için
dalgıç kullanmak gibi) geliştirdi ancak hiçbiri uygulanmayınca
Floransa’ya geçti.
Bir manastır için Meryem ve Çocuk İsa Azize Anna
İle Birlikte adıyla bilinen ve Londra’daki Ulusal Galeri’de bulunan
taslağı hazırladıysa da Cesare Borgia’dan aldığı mühedislik teklifi
üzerine bu eseri de yarım bıraktı.
Leonardo, Papa 6. Alexander’ın oğlu Cesare Borgia hizmetinde askeri mühendis olarak çalıştı, haritalar çizdi.
Cesare’dan
ayrıldığı sırada II.Beyazit’a Haliç üstüne bir köprü, yeldeğirmeni
inşaatı gibi projelerinden bahseden bir mektup yazdığı bilinir.
Floransa’ya
döndüğünde Pisa ve Floransa arasında savaş vardı. Floransa’dan Pisa’ya
akan Arno Irmağı’nın yatağını değiştirerek şehri susuz bırakmayı
planladı ama bu plan başarısız oldu.
Arno Nehri yatağı üzerindeki
çalışmalardan sonra Anghiarai Savaşı adlı duvar resmi üzerinde çalıştı.
1440’ta Floransa’nın Milano’ya karşı kazandığı zaferi konu alan bu
resim üzerinde çalışırken karşı duvarda da Cascina Savaşı adlı resim
için Mikelanj çalışıyordu. İki sanatçı arasındaki çekişme “Savaşların
Savaşı” halini aldı. Eser henüz tamamlanmadan Fransa Kralı tarafından
Milano’ya çağrılan Leonardo, bir süre iki şehir arasında mekik
dokuduysa da sonunda resmi yarım bırakmak zorumda kaldı (Rakibi
Mikelanj da Roma’ya çağrıldığı için kendi resmini yarım bırakmak
zorunda kaldı.)
Milano’da saray mensupları için dekoratör gibi
çalıştı, saray eğlencelerini düzenledi.Zamanla anatomi çalışmalarına
döndü. Resme yeniden ilgi duymaya başladı ve Mona Lisa’yı yapmaya
başladı. Bu resmi ömrü boyunca yanından ayırmadı ve tüm yolculuklarında
beraberinde taşıdı.
1513’te gittiği Roma’da ihtiyar bir bilge olarak
saygı görmesine rağmen Rafael ve Mikelanj’ın aksine Medici ailesinden
fazla sipariş almadı. Ancak Mikelanj’ın Davut (David) adlı eserinin
yerinin belirlenmesi için kurulan komisyonda yer aldı ve Mikelanj’ın
isteğine aykırı olarak Floransa’daki Palazzo Vecchio önüne
yerleştirilmesinde etkili oldu. 1515 yılında Fransızlar’ın Milano’yu
yenmesinden sonra Guiliano de Medici kendisinden barış görüşmelerinde
Fransa Kralı’na sunulmak üzere mekanik bir aslan yapma görevi verdi.
Yaptığı aslan (Floransa’nın simgesi), birkaç adım yürüdükten sonra
kalbinden bir zambak (Fransa’nın simgesi) çıkarıyordu. Genç kral,
kendisine hayran kaldı. Guiliano de Medici bir yıl sonra ölünce, Fransa
Kralı Leonardo’yu çağırtmıştı. Son yıllarını Fransa’da geçirdi.
Bilim ve Mühendislik
426px-Vitruvian.jpg

Vitruvian Adamı, Leonardo'nun insan vücudunun oranları hakkındaki çalışması


Leonardo'nun
bilim ve mühendislik alanındaki çalışmaları en az onun sanatsal
çalışmaları kadar etkileyici ve yenilikçidir; 13.000 sayfadan oluşan
defterlerinde yeralan notlar ve çizimler sanat ve bilimi
kaynaştırmaktadır. Leonardo bu notları, etrafındaki dünyayı sürekli
gözleyerek, Avrupa'da yaptığı seyahatler sırasında yazmıştır. Leonardo
solaktı, ve tüm yazılarını ancak ayna ile bakılınca okunabilecek
şekilde yazardı.
Leonardo'nun bilime bakış açısı gözlemseldi: bir
bilinmezliği anlamak için onu en küçük detayına kadar tarif ve tasvir
ederdi, teoriye ve deneylere önem vermezdi. Latince ve matematik
konusunda eğitim almamış olması sebebiyle, çağdaş akademisyenler onun
bilimsel çalışmalarını gözardı ettiler (oysaki Leonardo Latince'yi
kendi kendine öğrenmişti).
Anatomi
Leonardo insan anatomisi
konusundaki çalışmalarına Andrea del Verrocchio'nun yanında çıraklık
yaparken başladı; çünkü Verrochio tüm öğrencilerini anatomi öğrenmeleri
konusunda teşvik ederdi. Sanat alanında başarı kazanmaya başlayınca,
Floransa'daki Santa Maria Nuova Hastanesi'nde kadavralar üzerinde
inceleme yapmasına izin verildi. Daha sonra Milano'daki Maggiore
Hastanesi'nde ve Roma'daki Santo Spirito Hastanesi'nde de kadavralar
üzerinde çalışmalar yaptı. 1510-1511 yıllarında doktor Marcantonio
della Torre ile birlikte çalıştı. 30 yılda, farklı yaşlarda 30 adet
kadın ve erkek kadavrası inceledi. Marcantonio ile birlikte anatomi
konusunda teorik bir çalışma yayınlamak üzere çalışmalar yaptılar, ve
200'ün üzerinde çizim hazırladılar. Ancak bu çizimler Leonardo'nun
ölümünden sonra, 1580'de "Resim Üzerine Tezler" adı altında yayınlandı.
Leonardo
birçok insan iskeleti çizimi yaptı, ve omurganın çift-s formunu ilk
tanımlayan kişi oldu. Pelvis ve kuyruk sokumu hakkında incelemeler
yaptı, ve kuyruk sokumunun 5 farklı kemikten oluştuğunu belirledi.
İnsan kafatasını ve beynin kesitlerini mükemmel şekilde tariflemeyi
başardı. Ciğerlerin, idrar kesesinin, cinsel organların ve hatta cinsel
birleşmenin yapılarını gösteren oldukça fazla sayıda çizim yaptı.
"Hamilelik mucizesiéni anlamak amacıyla fetusun anne karnındaki
pozisyonu hakkında çizimler yapan ilk birkaç kişiden biridir. İnsan
anatomisine ek olarak, çeşitli hayvanların anatomisi hakkında da
çizimleri bulunmaktadır.
Leonardo sadece insan vücudunun yapısıyla
değil, aynı zamanda fonksiyonuyla da ilgileniyordu, bu yüzden
anatominin yanısıra aynı zamanda fizyoloji konusunda da çalışmalar
yaptı. Fizyolojik deformasyonu olan kişilerle ilgili de çizimleri
bulunmaktadır.
Anatomi alanındaki çalışmaları, yazılı tarihteki ilk
robot tasarımınına öncülük etti. "Leonardo'non robotu" adı verilen
tasarım büyük olasılıkla 1495 yılında yapıldı ama ancak 1950'lerde
farkedildi. Kan dolaşımı hakkında bilgisi olmamasına rağmen, robota
eklediği kalp vanaları sayesinde kanın tüketilmek üzere kaslara
pompalanmasını sağladı. Leonardo'nun yaptığı bir çizim, 2005 yılında
bir İngiliz kalp cerrahına hasar görmüş kalpleri tedavi etmek yolunda
yepyeni bir yol keşfetmesi için ilham verdi.
Buluşlar ve Mühendislik
Uçma
konusuna duyduğu müthiş ilgi sebebiyle, Leonardo kuşların uçması
hakkında detaylı çalışmalar yaptı ve aralarında 4 kişi tarafından
çalıştırılabilen bir helikopter ve hafif bir hang glider da bulunan çok
çeşitli uçan makineler tasarladı.


800px-DaVinciTankAtAmboise.jpg
Leonardo tarafından tasarlanan ve Château d'Amboise'da bulunan zırhlı bir tank


1502
yılında Leonardo da Vinci, Sultan II. Beyazıt için, Haliç'in girişine
inşa edilmek üzere 240 metre uzunluğunda bir köprü tasarımı yaptı. Bu
köprü inşa edilmedi, ama 2001 yılında Norveç'te Vebjørn Sand Da Vinci
Projesi kapsamında, bu tasarımı temel alan daha küçük bir köprü
yapılarak Leonardo'nun vizyonu hayata geçirildi.
Her ne kadar savaşı
insan faaliyetlerinin en kötüsü olarak nitelese de, Leonardo'nun
defterlerinde askeri mühendislik alanında da çalışmalar bulunmaktadır;
bunların arasında makineli tüfekler, zırhlı tank, bombalar, paraşütler
gibi tasarımlar yer almaktadır. Diğer buluşları arasında bir denizaltı,
dişliler kullanılarak yapılmış ilk mekanik hesap makinesi, ve yaylı bir
mekanizmayla çalışan bir araba da bulumaktadır. Vatikan'da bulunduğu
yıllarda güneş enerjisini kullanmak için, içbükey aynalar yardımıyla
suyu ısıtacak bir tasarım yapmıştır. Her ne kadar Leonardo'nun
tasarımlarının çoğu yaşadığı dönemde hayata geçirilememiş olsa da,
IBM'in desteğiyle birçoğunun modelleri yapılmıştır ve Amboise'deki
Château du Clos Lucé'de bulunan Leonardo da Vinci Müzesi'nde
sergilenmektedir.

Leonardo'nun Defterleri
Leonardo'nun
defterleri temel olarak 4 farklı konuda yazılmıştır: mimari, mekanik,
resim ve insan anatomisi. Bu defterler, farklı boy ve tipte birbirinden
bağımsız kağıtlardan oluşmaktadır ve ölümünden sonra dağılmış
olmalarına rağmen, günümüzde Louvre, Biblioteca Nacional de España,
Milano'daki Biblioteca Ambrosiana, ve British Library gibi büyük
kolleksiyonlarda bulunmaktadır. British Library'de bulunan defterlerin
bir kısmı internette adresinde incelenebilir. Codex Leicester adı
verilen defter, Leonardo'nun özel bir kolleksiyonda bulunan tek büyük
bilimsel çalışmasıdır, ve şu anda Bill Gates'e aittir.
Ocak 2005'te,
Floransa'daki Basilica della Santissima Annunziata di Firenze'nin
yanında bulunan bir manastırın gizli odalarından birinde, Leonardo'nun
uçuş ve diğer bilimsel konulardaki çalışmalarını yaptığı bir laboratuvar